گذرگاه رفح؛ مرزی که عادی نیست!

سیاست شرق _ برای دو میلیون ساکنین غزه، مرز رفح با مصر، به عنوان یک راه نجات حیاتی عمل می کند. طی سال‌ها، این گذرگاه شاهد جابجایی‌ها، بارها و بسته‌های متعددی بوده است که باعث ایجاد تونل‌هایی غیرقانونی در زیر آن شده است تا تردد مردم و کالاها را تسهیل کند. با تداوم جنگ بین اسرائیل و حماس، مرز رفح اکنون نقش مهمی در تخلیه و ارسال کمک های بشردوستانه ایفا می کند.

گذرگاه مرزی رفح چیست؟

مرز رفح که اغلب به عنوان یک راه نجات برای مردم غزه شناخته می شود، به فلسطینی های ساکن در این منطقه جنگ زده اجازه می دهد تا ارتباطی حیاتی با دنیای خارج و منابع ضروری داشته باشند. این منطقه در امتداد مرز ۱۲ کیلومتری که نوار غزه را از مصر جدا می کند، واقع شده است .  

مرز رفح یکی از دو گذرگاه اصلی ساکنان غزه است. در حالی که رفح در جنوب نوار واقع شده است، گذرگاه دیگری به نام Erez در شمال در مرز اسرائیل قرار دارد. بنابراین رفح تنها گذرگاهی است که مستقیماً توسط اسرائیل کنترل نمی شود .

رفح توسط مصر کنترل می شود، اما اسرائیل تمامی فعالیت ها در جنوب غزه را از پایگاه نظامی «کرم شالوم» خود»، که در محل اتصال غزه، اسرائیل و مصر قرار دارد و سایر نقاط نظارتی، زیر نظر دارد.

لورنزو ناونه، جامعه شناس متخصص مرزها و درگیری ها در دانشگاه استراسبورگ که تحقیقات قابل توجهی در مورد این گذرگاه انجام داده است، می گوید: «از لحاظ نظری، رفح باید توسط مقامات فلسطینی و مصری کنترل شود. اما اسرائیل همچنان بر گذرگاه نفوذ دارد.»

مردم، کالاها و کمک های بشردوستانه همگی از مرز رفح عبور می کنند. اما به دلیل محاصره غزه در سال ۲۰۰۷ توسط اسرائیل، مرزها فقط به طور متناوب به روی فلسطینیان باز شده است.

“این به روش یک مرز معمولی کار نمی کند. انتخابی است، می توان آن را فعال یا غیرفعال کرد. این یک مرز نامرئی مانند مرزهایی نیست که در منطقه شینگن یا در سراسر خطوط ایالتی در ایالات متحده پیدا می کنید. شما نمی توانید آزادانه با ماشین خود عبور کنید. ناوون می گوید: این ۲۴ ساعت شبانه روز و هفت روز هفته باز نیست.

بنا بر اعلام سازمان ملل ، مرز رفح در سال ۲۰۲۲ به مدت ۲۴۵ روز باز بود . و تا کنون در سال ۲۰۲۳ به مدت ۱۳۸ روز باز بوده است.

گذرگاه رفح چرا اینقدر مهم است؟

بسیاری از مردم غزه برای زنده ماندن به گذرگاه مرزی رفح وابسته اند. از زمانی که اسرائیل در سال ۲۰۰۷ محاصره زمینی، دریایی و هوایی و تحریم نوار غزه را اعمال کرد، رفت و آمد به داخل و خارج به طور قابل توجهی محدود شده است. در نتیجه شرایط زندگی در این منطقه به طور جدی بدتر شده است.

در زمان صلح، مرز رفح مملو از ترافیک تجاری و مردمی است که به غزه رفت و آمد می کنند. این به مردم غزه اجازه می دهد تا به کالاهای ضروری و دیگر کالاها مانند سوخت، گاز پخت و پز، دارو و مصالح ساختمانی از مصر دسترسی داشته باشند.

برای خانواده هایی که توسط مرز از هم جدا شده اند، این تنها راه برای دیدار مجدد است. ناوون می گوید: «خانواده های فراملیتی زیادی وجود دارند که می خواهند اعضای هر دو طرف را ببینند.

اما خروج و ورود به غزه کار آسانی نیست. ورود به غزه تنها با مجوز دولت مصر یا اسرائیل امکان پذیر است. کسانی که می خواهند غزه را از طریق گذرگاه رفح ترک کنند، باید هفته ها قبل در مقامات محلی فلسطین (حماس) ثبت نام کنند، اگرچه کسانی که مایل یا قادر به پرداخت هزینه اضافی هستند می توانند از طریق مقامات مصری امتحان کنند.

به گفته دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل ، “رویه ها و تصمیمات هر دو مقام فاقد شفافیت هستند”.

«مردم فقط آنجا می‌نشینند و منتظرند. آنها می توانند برای عبور از نوار غزه یک یا حتی دو ماه صبر کنند. سپس دوباره منتظر می مانند تا به مصر برگردند. ناوون می گوید: این یک فرآیند غیرممکن و طولانی است.

مرزها در طول سال ها چگونه تغییر کرده اند؟

ناوون مرز را “مرز متحرک” می نامد که در نتیجه درگیری های متعددی که منطقه را در طول سال ها تحت تاثیر قرار داده است، تغییر کرده است، از جمله جنگ اول اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸، جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷، جنگ فرسایشی در سال ۱۹۷۰. و جنگ یوم کیپور یا رمضان در سال ۱۹۷۳.

ناوون توضیح می دهد که پس از جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷، اسرائیل شبه جزیره سینا و نوار غزه را اشغال کرد، “به این معنی که مرز با مصر در واقع روی کانال سوئز بود”. اسرائیل در سال ۱۹۸۲ ، سه سال پس از امضای معاهده صلح با مصر، از سینا خارج شد.

پیش از آن، آنچه که اکنون به عنوان نوار غزه شناخته می شود، تحت حاکمیت مصر بود. ناوون می گوید: «مرز آنجا بود، اما کم و بیش باز بود.

او می گوید : «تمام مسائل مربوط به مرز پس از توافق اسلو در سال ۱۹۹۳ مطرح شد. این توافق راه را برای ایجاد تشکیلات خودگردان فلسطینی هموار کرد و به فلسطینی ها اجازه داد مناطقی با خودمختاری در سرزمین های خود داشته باشند.   

اما نوار غزه همچنان در اشغال شهرک نشینان اسرائیلی بود. بنابراین به دلایل امنیتی، حرکت بین مصر و غزه آسان تر نشد.

سپس در سال ۲۰۰۵، اسرائیل طرح خروج از غزه را آغاز کرد. یک سال بعد در سال ۲۰۰۶، حماس در انتخابات پارلمانی در سرزمین‌های فلسطینی پیروز شد و در نهایت در سال ۲۰۰۷ کنترل غزه را به دست گرفت.

ناوون می گوید: «از آن زمان، نوار غزه بیشتر و بیشتر از جهان منزوی شده است. مصر و اسرائیل هر دو تا حد زیادی گذرگاه های مرزی خود با غزه را به این دلیل که هیچ مرجعی برای تامین امنیت در طرف فلسطینی وجود ندارد، به دلیل حضور حماس در آنجا، پلمپ کردند.

در نتیجه این محدودیت ها و محاصره نهایی، سیستمی از تونل ها بین غزه و مصر ایجاد شد که به کالاها و مردم اجازه می داد به طور غیرقانونی از مرز عبور کنند. با این حال، گزارش تونل های کشف شده توسط اسرائیل به سال ۱۹۸۳ باز می گردد .

هنگامی که یک شورش اسلامگرا در سال ۲۰۱۱ سینا را در مصر تسخیر کرد، مقامات این کشور کنترل های شدیدی را بر افرادی که اجازه سفر به شهرها و شهرهای نزدیک به گذرگاه مرزی رفح را داشتند اعمال کردند. ناوون می گوید: «از زمان انقلاب مصر در سال ۲۰۱۱، تمام شمال سینا اساساً به دلایل امنیتی بسته شده است. “این یک منطقه مرزی بزرگ است.”

خود رفح، چه در سمت مصر و چه در سمت فلسطین، تا حد زیادی به لطف تونل هایی که در زیر گذرگاه ساخته شده است، یک مرکز قاچاق است.

مصر در سال ۲۰۱۵ عمداً منطقه مرزی را زیر آب گرفت تا سیستم تونل زیرزمینی را که به مردم و کالاها اجازه عبور از غزه را می داد، ویران کند.

در ۱۰ سال گذشته، این گذرگاه بارها بیشتر از آنکه باز باشد، بسته بود.

از ۱۶ مهر تا کنون چه بر سر مرز آمده است؟

قبل از حملات ۷ اکتبر حماس به اسرائیل، کمک‌ها از طریق گذرگاه کرم شالوم  تحت کنترل اسرائیل وارد غزه می‌شد .

از زمان آغاز جنگ، اسرائیل محدودیت‌های موجود خود را تشدید کرده و رفح را به تنها نقطه ورودی برای کمک‌های بشردوستانه تبدیل کرده است.

مصر در چند روز اول جنگ گفت که گذرگاه مرزی باز است، اما به دلیل بمباران اسرائیل اساساً غیر قابل استفاده بود. اسرائیل در ۱۰ اکتبر تنها در ۲۴ ساعت سه حمله هوایی به رفح انجام داد .

در نتیجه، مرز و نواحی اطراف آن متلاشی شده بود، و جاده‌ها غیرممکن بود، و کامیون‌های کمک‌های بشردوستانه به سمت غزه در مرز مصر متوقف شدند؛ اما سرانجام در ۲۱ اکتبر، کاروان کمک های اولیه وارد غزه شد.

پیش از جنگ، برآوردهای سازمان ملل می گوید روزانه حدود ۵۰۰ کامیون از طریق گذرگاه مرزی رفح، وارد نوار غزه می شدند. از زمان رفع انسداد کمک‌های ارسالی در ۲۱ اکتبر، در مجموع ۳۷۴ کامیون کمک رسانی وارد شده‌اند که به طور متوسط ​​روزانه به حدود ۳۱ کامیون می‌رسد. دکتر مایکل رایان، رئیس اورژانس سازمان جهانی بهداشت، در ۱۹ اکتبر، در یک کنفرانس خبری، آن را “قطره ای در اقیانوس” خواند.

سوختی که برای راه اندازی زیرساخت های حیاتی و نیروگاه های آب مورد نیاز است، هنوز توسط مقامات اسرائیلی ممنوع است.

مقامات امدادی به رویترز گفتند اما رفح عمدتاً به عنوان گذرگاه غیرنظامیان قبل از شروع جنگ مورد استفاده قرار می‌گرفت، به این معنی که استفاده از آن برای تلاش‌های امدادی در مقیاس بزرگ یک “تعهد بزرگ ” است .

به لطف توافقی با میانجیگری قطر و توافق مصر، اسرائیل و حماس – با هماهنگی آمریکا – اکنون تخلیه محدودی از گذرگاه مرزی رفح مجاز شده است.

حداقل ۶۰۰ دارنده پاسپورت خارجی و کارمند سازمان های غیردولتی از روز چهارشنبه ۱ نوامبر توانسته اند نوار غزه را ترک کنند و انتظار می رود تعداد بیشتری در هفته های آینده این کشور را ترک کنند. و مصر همچنین موافقت کرد که اجازه دهد حدود 100 نفر با جراحات شدید همراه با اعضای خانواده از گذرگاه رفح عبور کنند.  

ناوون می گوید: «اما وضعیت برای فلسطینی های غزه بسیار نامشخص است. صحبت درباره برنامه های اسرائیل برای انتقال جمعیت غزه از مرز به منطقه سینا مصر زنگ خطر را در میان سیاستمداران، کارشناسان و گروه های بشردوستانه به صدا درآورده است.

بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، 1.7 میلیون فلسطینی در غزه پناهنده هستند. ناوون می گوید: «آنها برای بار دوم پناهنده خواهند شد و اگر آنها بتوانند به غزه برگردند، به چه چیزی باز خواهند گشت؟

منبع: فرانس ۲۴

انتهای پیام