تحولات ژئوپلیتیکی، تقویت نقش ترکیه در کریدور میانی و کاهش نقش کریدور جنوبی
موضوع تحریم های وضع شده علیه ایران تا حدی برای چین اهمیت دارد که در شاخه میانی کمربند و راه که از دریای خزر عبور کرده و از طریق خاک جمهوری آذربایجان راهی ترکیه می شود، علیرغم افزایش شدید هزینه های حمل این مسیر به دلیل ترانسشیپمنت دریایی، چینی ها باز هم چنین کریدوری را به عبور از خاک ایران ترجیح می دهند.
سیاست شرق _ تحولات سریع ژئوپلیتیکی منطقه قفقاز، جنگ روسیه _ اوکراین و قطب بندی های سیاسی جدید، در مسیر کاهش نقش ایران در ارتباط با کریدور شرق به غرب و بالعکس قرار دارد. در این بین، ترکیه در راستای منافع ملی خود و تقویت حمل و نقل از کریدور میانی، نقش مهم و اساسی را بازی می کند و در صدد تقویت جایگاه خود بعنوان کشوری تاثیرگذار در منطقه و جهان است، مسئله ای که از نقش ایران در محور ترانزیتی شرق به غرب کاسته و از منافع مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آن محروم خواهد کرد.
در همین رابطه و به نقل از آناتولی، سفر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به قزاقستان خط حمل و نقل کریدور میانی بار دیگر مطرح شد.
به دلیل صرفه جویی در زمان و امنیت، خط حمل و نقل کریدور میانی در تجارت بین‌المللی اهمیت بیشتری پیدا کرده که این نقش ترکیه را در منطقه تقویت می‌کند.
اهمیت کریدور میانی برای احیای جاده تاریخی ابریشم از اهمیت راهبردی برخوردار است.
این خط ریلی که از ترکیه آغاز شده و با عبور از منطقه قفقاز، دریای خزر، ترکمنستان و قزاقستان آسیای مرکزی را به چین متصل می‌کند، روز به روز از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود.
کریدور میانه که جایگزینی برای کریدور شمالی و کریدور جنوبی است و جایگاه مهمی برای ارتباط چین و اروپا دارد.
این خط از پکن تا لندن امتداد دارد و سالانه بیش از ۶۰۰ میلیارد دلار مبادله تجاری از این مسیر انجام می‌گیرد.
کریدورهای شمالی و جنوبی که چین و کشورهای منطقه را به خاورمیانه و اروپا متصل می‌کند در زمره خطوطی قرار دارند که از نظر موقعیت‌های ژئوپلیتیکی با مشکل مواجه هستند.
بی‌ثباتی در خاورمیانه، از جمله در سوریه و عراق، امنیت کریدور جنوبی را دچار مخاطره کرده است.
همچنین جنگ روسیه و اوکراین موجب عدم امنیت کریدور شمالی شده است. این وضعیت اهمیت استراتژیک کریدور میانی را افزایش داده است.
موقعیت جغرافیایی کلیدی ترکیه که آسیا را به اروپا متصل می‌کند بر اهمیت استراتژیکی نقش ترکیه در کریدور میانی افزوده است.
کریدور میانی که پس از مشکلات تجارت بین‌الملل و با به گل نشستن کشتی اور گیون (The Ever Given) در سال گذشته در کانال سوئز مطرح شد، امسال نیز به دلیل جنگ روسیه و اوکراین به شدت مورد توجه قرار گرفته است.
رئیس جمهور ترکیه پس از آخرین دیدار با همتای قزاقستانی خود، گفت: ما به تلاش‌ها برای تقویت ارتباطات خود در زمینه حمل و نقل و انرژی، به ویژه توسعه کریدور میانی با قزاقستان ادامه خواهیم داد.
– کریدور میانی موقعیت ژئواکونومی ترکیه و آذربایجان را تقویت می‌کند
اورهان باقروف، دستیار ارشد مرکز تحقیقات قفقاز جنوبی اظهار داشت: حمل و نقل کالا از طریق کریدور شمالی تحت تأثیر جنگ روسیه و اوکراین قرار گرفته است.
باقروف با اشاره به اینکه کریدور میانی یکی از مسیرهایی است که کوتاه‌ترین زمان حمل و نقل را در بین مسیرهای جایگزین ارائه می‌دهد، اذعان داشت: میزان کانتینرهای حمل شده از این منطقه در بازه زمانی ژانویه تا ژوئیه بیش از ۵۷ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافته است.
باقروف با اشاره به اینکه ترکیه یکی از بازیگران اصلی کریدور میانی و دروازه آن به اروپا است، گفت: شرایط ژئوپلیتیک کنونی نقش ترکیه را به عنوان نقطه لجستیک منطقه‌ای که غرب و شرق را به هم متصل می‌کند و تا حدی جایگزین روسیه شده، تقویت کرده است.
وی ضمن تاکید بر عدم وابستگی توسعه کریدور میانی به پروژه کمربند و جاده، تصریح کرد: کریدور میانی فرصت‌های جدیدی را برای چین ایجاد می‌کند تا با استفاده از این گزینه مناسب، پروژه را توسعه دهد.
باقروف خاطرنشان کرد: این تحولات منجر به عادی سازی روابط آذربایجان و ارمنستان و از همه مهم‌تر باز شدن تمامی ارتباطات منطقه‌ای و کریدور زنگزور می‌شود که آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند.
وی با بیان اینکه افتتاح کریدور زنگزور بخش جدیدی به کریدور میانی می‌افزاید و پتانسیل آن را برای پاسخگویی به جریان فزاینده کالا از چین افزایش می‌دهد، افزود: نقش کریدور میانی در سال‌های آینده پررنگ‌تر خواهد شد. این کریدور می‌تواند به مسیر زمینی اصلی اتصال چین به اروپا در اوراسیا تبدیل شده و نقش و موقعیت ژئواکونومیکی شرکت کنندگان در کریدور از جمله ترکیه و آذربایجان را تقویت خواهد کرد.
– ترکیه کشور مهمی در کریدور میانی است
دکتر تورگوت کرم تونجل، تحلیلگر مرکز مطالعات اوراسیا نیز در این رابطه اظهار داشت: میزان بار عبوری از کریدور میانه در بازه زمانی ژانویه تا مارس سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۲۳ درصد افزایش داشته است. ترکیه به دلیل موقعیت جغرافیایی و سیاست خارجی خود کشوری مهم برای کریدور میانی به شمار می‌رود. این کشور همچنین مرکز انتقال گاز طبیعی استخراج شده از دریای خزر و آسیای مرکزی به اروپا در چارچوب پروژه کریدور گازی جنوب است.
وی با بیان اینکه دو خط دیگر همچنان در محدوده پروژه کمربند و جاده مورد استفاده قرار می‌گیرند، اضافه کرد: برای اینکه کریدور میانی جایگاه محوری تری در خط آتلانتیک-اقیانوس آرام پیدا کند، بنادر به منظور رفع اختلافات سیاسی بین کشورها در کریدور، نیاز به نوسازی دارند تا بارگیری و تخلیه بار در کشتی‌های سواحل دریای خزر و دریای سیاه به سریع‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین روش انجام شود.
تونجل همچنین گفت: چین یکی از کشورهای پیشرو در تامین منابع سرمایه‌گذاری برای افزایش پتانسیل کریدور میانی است. شکاف بین غرب و روسیه ممکن است چین را به سرمایه‌گذاری بیشتر در کریدور میانی از نظر سیاسی و اقتصادی سوق دهد. با ثبات در قفقاز جنوبی، بهره برداری از خطوط حمل و نقل در این منطقه برای کریدور میانی اجتناب ناپذیر است. به همین دلیل عادی سازی روابط آذربایجان و ارمنستان که ثبات را در منطقه به ارمغان می‌آورد و زیرساخت‌ها از جمله جاده و راه آهن را مدرن می‌کند، نه تنها برای این دو کشور، بلکه برای منطقه و جهان بسیار مهم است. کریدور میانی در حال تبدیل شدن به یک پروژه بسیار مهم است. در این زمینه، انتظار می‌رود که کریدور میانی حداقل جایگزین کریدور شمالی عبوری از روسیه شود که خود نیازمند منابع مالی قابل توجه و عزم سیاسی است. تبدیل شدن کریدور میانی به یک خط تجاری مرکزی بین اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام بدون شک مزایای اقتصادی، سیاسی و استراتژیک را برای ترکیه و آذربایجان فراهم خواهد کرد.
– کارکرد ۱۹۱۹ قطار در خط آهن باکو – تفلیس – کارس
تقاضا برای استفاده از خط راه آهن باکو – تفلیس – کارس (BTK) که ۳۰ اکتبر ۲۰۱۷ با همکاری ترکیه، آذربایجان و گرجستان به بهره برداری رسید در حال افزایش است. تونل مارمارای و خط راه آهن باکو – تفلیس – کارس و کریدور میانی، عنصر اصلی برنامه‌ریزی لجستیک آینده نه تنها برای ترکیه، بلکه برای سراسر جهان را تشکیل می‌دهند.
بواسطه این خط راه آهن امکان حمل و نقل به آذربایجان، چین، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، روسیه، تاجیکستان و ترکمنستان فراهم می‌شود. بنا به اعلام وزارت حمل و نقل و زیرساخت ترکیه از آغاز راه اندازی این خط تا کنون ۱۹۱۹ قطار مورد استفاده قرار گرفته و یک میلیون و ۳۱۰ هزار تن محموله خالص جابجا شده است.
این محموله‌ها عمدتا حامل مرکبات، سنگ مرمر، کنجاله سویا، مواد غذایی متفرقه، سنگ آهن، مصالح ساختمانی، لوازم خانگی، لوله، سنگ معدن منگنز، غلات، خوراک، اسید آدیپیک مورد استفاده در صنایع شیمیایی، کاتد مس، کاغذ، سیلیکون، سیم پیچ و بیلت، آفتابگردان، فولاد سازه بوده است.
نخستین محموله صادراتیاولین قطار صادراتی از ترکیه به چین ۴ دسامبر ۲۰۲۰ از استانبول با حضور عادل کارا اسماعیل‌اوغلو، وزیر حمل و نقل ترکیه حرکت کرده و ۱۹ دسامبر با عبور از ۲ قاره، ۲ دریا و ۵ کشور در ۲۰۲۰ به شهر شیان چین رسید. اولین قطار ترانزیت از چین به اروپا با استفاده از کریدور میانی و خط راه آهن باکو – تفلیس – کارس موسوم به جاده ابریشم آهنین ۱۲ روزه وارد ترکیه و سپس از طریق تونل مارمارای ظرف ۱۸ روز وارد پراگ، پایتخت چک شد.
به گزارش سیاست شرق، نخستین چالش موجود بر سر راه کریدور ریلی جنوب، مساله افغانستان است که علاوه بر مشکلات عدیده امنیتی و مالی برای ساخت و راه اندازی این پروژه ریلی، حضور طالبان در این کشور و به رسمیت شناخته نشدن امارت اسلامی افغانستان توسط جامعه جهانی، منجر به قطع کمک های مالی بین المللی به دولت طالبان شده است.
اما دومین معضل بزرگ موجود در این راه، اراده و عزم دولت چین برای راه اندازی کریدوری است که نهایتا از ایران عبور کرده و راهی اروپا خواهد شد. علیرغم علاقه شدید دولت و تجار چینی به افزایش تعامل و مراودات تجاری با ایران، وجود تحریم های بین المللی علیه ایران و ترس از تحریم شدن کالاهای چینی در اروپا، منجر به عقب کشیدن ضمنی چین از تمامی پروژه های عمرانی و حتی استفاده از مزیت های ترانزیتی خاک ایران شده است.
موضوع تحریم های وضع شده علیه ایران تا حدی برای چین اهمیت دارد که در شاخه میانی کمربند و راه که از دریای خزر عبور کرده و از طریق خاک جمهوری آذربایجان راهی ترکیه می شود، علیرغم افزایش شدید هزینه های حمل این مسیر به دلیل ترانسشیپمنت دریایی، چینی ها باز هم چنین کریدوری را به عبور از خاک ایران ترجیح می دهند.
انتهای پیام