سیاست شرق _ قطر، یک کشور شبه جزیره ای کوچک در خلیج فارس، به عنوان شریک ایالات متحده در اواسط دهه ۱۹۹۰ ظاهر شد و در حال حاضر به عنوان میزبان تاسیسات نظامی بزرگ ایالات متحده است.

 قطر سومین ذخایر بزرگ اثبات شده گاز طبیعی در جهان است و بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی مایع است. شهروندان این کشور، از بالاترین درآمد سرانه در جهان برخوردار هستند. از اواسط دهه ۱۹۹۰، رهبران قطر بر روند رشد اقتصادی عمده، افزایش تعامل دیپلماتیک و آزادسازی سیاسی محدود نظارت داشته اند. 

در ژوئن ۲۰۱۳، امیر حمد بن خلیفه آل ثانی، به نفع پسرش تمیم بن حمد، از سلطنت کناره‌گیری کرد و اولین انتقال داوطلبانه و برنامه‌ریزی شده قدرت در قطر از زمان استقلال این کشور در سال ۱۹۷۱ بود.

به دنبال عملیات نظامی مشترک در طول عملیات طوفان صحرا در سال ۱۹۹۱، قطر و ایالات متحده یک توافقنامه همکاری دفاعی منعقد کردند که متعاقباً گسترش یافت و در سال ۲۰۱۳ تمدید شد. در سال ۲۰۰۳، مرکز عملیات هوایی رزمی ایالات متحده برای خاورمیانه از پایگاه هوایی شاهزاده سلطان در عربستان به پایگاه هوایی العدید قطر در جنوب غربی دوحه، پایتخت قطر منتقل شد. العدید و سایر تأسیسات در قطر به عنوان مرکز لجستیک، فرماندهی و پایگاه برای منطقه عملیاتی فرماندهی مرکزی ایالات متحده (CENTCOM) عمل می کنند.

هرچند مقامات آمریکایی همکاری های ضد تروریسم قطر از سال ۲۰۰۱ را قابل توجه توصیف کرده اند، اما مقامات دولت و برخی از اعضای کنگره همچنان از تلاش های قطر برای حمایت از القاعده و سایر گروه ها توسط برخی شهروندان قطری انتقاد می کنند.

در حالی که، امیر نشین قطر، با جمعیت حدود ۳ میلیون نفر، بزرگترین پایگاه هوایی ایالات متحده، با نزدیک به ۱۰ هزار پرسنل نظامی را در خود جای داده است، اما به مرکز دیپلماسی واشینگتن برای گفت و گو و تبادل پیام با کشورها و گروه های مخالف و دشمن این کشور، بدل شده است.

نقش قطر در میزبانی از رهبران طالبان، کمک به خروج نیروها و شهروندان غربی از افغانستان، نشست های مشترک آمریکا و رهبران طالبان، تبادل پیام بین آمریکا و ایران، حضور و رفت و آمد رهبران حماس و مسائل مرتبط با فلسطین و گروههای مبارز و مخالف اسرائیل و موارد دیگر، مسائلی نیستند که برای رسانه های جهان، پوشیده باشد.

با این حال، برخی منابع غربی، قدرت گرفتن قطر در سیاست خارجی آمریکا و منطقه خاورمیانه را، مسیر کنترل شده و برنامه ریزی شده ای از سوی این امیرنشین قلمداد می کنند، با این حال، چنین مسیری، با هماهنگی دستگاههای امنیتی و سیاسی واشینگتن است.

این امیرنشین کوچک، در حالی که گروه هایی نظیر حماس و اخوان المسلمین را تامین مالی می کند، در عین حال در حال رایزنی با مقامات اسرائیل و مصر است و نشست های متعددی نیز، با آنها داشته است، بدون اینکه از سوی آنها، مورد تهاجم تبلیغاتی شدیدی مواجه شود.

سرمایه گذاری نفوذ در آمریکا

بر اساس گزارش منابع غربی، بنیاد قطر بیش از یک میلیارد دلار برای خریداری حقوق مربوط به تمام دارایی های فکری و مادی ای که با همکاری تحقیقاتی دانشگاه تگزاس تولید شود، پرداخت کرده است. این قرارداد ۵۰۰ پروژه فن آوری را در بر می گیرد که بسیاری از آنها در حوزه های بسیار حساسی نظر علوم هسته ای، هوش مصنوعی، امنیت سایبری، رباتیک، بیوتکنولوژی و توسعه تسلیحات مدرن است.

دانشگاه تگزاس، که محل اصلی اش در کالج استیشن هیوستون قرار دارد، بزرگترین دانشگاه آمریکا با بیش از ۷۰ هزار دانشجو است. این دانشگاه در بین بهترین دانشگاه های ایالات متحده قرار دارد. هرچند این دانشگاه یک نهاد دولتی است، اما رقابت موفقی با شناخته شده ترین دانشگاه های خصوصی امریکا و بودجه های هنگفت آنها دارد. 

بر اساس آمارهای وزارت آموزش آمریکا، قطر در طی یک دهه گذشته بیش از ۳.۲۸ میلیارد دلار در موسسات آموزشی این کشور هزینه کرده است. این در حالی است که میزان هزینه کرد چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان با ۱.۵ میلیارد نفر جمعیت در دانشگاه های آمریکا تنها به ۱.۷۳ میلیارد دلار می رسد. قطر تنها ۳ میلیون نفر جمعیت دارد و اقتصاد پنجاه و سوم جهان است.

به گفته یوئل وزانسکی، محقق ارشد انستیتوی مطالعات امنیت ملی و خاورمیانه در واشنگتن «هدف این سرمایه گذاری ها مثل اهداف چینی ها لزوما دزدی اسرار تکنولوژیک آمریکا نیست، بلکه هدف به دست آوردن نفوذ است… چیزی که برای قطر اهمیت دارد نحوه اثر گذاری بر سیاست های آمریکا از طریق قدرت نرم است. من ترس چندانی از دزدی تکنولوژی ندارم.»

همچنین، قطر میلیاردها دلار صرف تامین مالی موسسات تحقیقاتی و دانشگاه ها، استخدام لابی گرها در واشنگتن و بروکسل، تسلط بر بنگاه های خبری و سرمایه گذری در باشگاه های ورزشی میلیاردها دلار برای نفوذ بر مراکز قدرت غربی هزینه کرده است.

پادشاهی قطر در سال ۱۹۹۵ الجزیره، اولین شبکه تلویزیونی ماهواره‌ای عربی زبان را تأسیس کرد. با گذشت زمان، این شبکه ثابت کرده است که به اندازه سیاست‌های بنیانگذارانش، از جمله در ناآرامی‌ها در کشورهای عربی، تأثیرگذار و گاه بحث‌برانگیز است.

خبرگزاری « الجزیره» قطر، امروزه از نفوذ قابل توجه ای در افکار عمومی منطقه و جهان برخوردار است. این شبکه تلویزیونی خبری ماهواره‌ای است که مرکز آن در شهر دوحه قرار دارد، با پخش فیلم‌های سخنرانی اسامه بن‌لادن، پس از واقعه یازده سپتامبر 2001، برای اولین بار در غرب به شهرت رسید. شبکه الجزیره از سال ۲۰۰۶ پخش برنامه‌های خود به زبان انگلیسی را آغاز کرد و توجه مخاطبان بسیاری را به خود جلب کرده است. این خبرگزاری، در جنگ اسرائیل علیه غزه، به مهمترین منبع خبری تبدیل شده است.

گروه خبری شبکه الجزیره قطر در ۲۷ آگوست ۲۰۱۴،گزارش تحقیقی خود با عنوان “رفح … تماس از دست رفته” درباره دستگیری هدار گلدین، افسر اسرائیلی توسط گردان عزالدین القسام از شاخه های نظامی حماس در زمان جنگ غزه در رفح را منتشر کرد. این گزارش توسط تامر المسحال خبرنگار در غزه تهیه شده بود و برای اولین بار انحصارا درباره گردان القسام اطلاعاتی می داد. این فیلم در رسانه های اسرائیلی جنجالی به راه انداخت به طوری که ۷۰ مقاله درباره این فیلم در روزنامه های اسرائیل منتشر شد.

زمانی که اخوان المسلمین در سال ۲۰۱۳ از مصر اخراج شد، قطر از این گروه استقبال کرد و در سال های اخیر نیز از اسماعیل هنیه و خالد مشعل، رهبران حماس که گروه خود را شاخه ای از اخوان المسلمین می دانند میزبانی کرده است.

با این حال، این امیر نشین کوچک خلیج فارس، نقش برجسته ای در حفظ کانال های ارتباطی بین آمریکا و کشورهایی است که با واشینگتن رابطه ای ندارند و مقامات آمریکایی، منع قانونی برای ارتباط مستقیم با آنها دارند، رابطه ای برد _ برد بین واشینگتن و دوحه، که تاکنون منافع دوطرفه ای را برای آنها داشته است و این دوحه را از فشار کشورهای رقیبی چون عربستان سعودی، با نقشی که در سیاست منطقه ای آمریکا بازی می کند، محافظت نموده است.

روابط اقتصادی دوجانبه

ایالات متحده و قطر، روابط اقتصادی گسترده ای با یکدیگر دارند. ایالات متحده به عنوان بزرگترین سرمایه گذار مستقیم خارجی قطر و بزرگترین منبع واردات آن، روابط تجاری قوی با قطر با بیش از ۱۲۰ شرکت آمریکایی در این کشور ایجاد کرده است. صادرات ایالات متحده به قطر از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ با ۴۷.۷ درصد افزایش، در مجموع به ۶.۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ رسیده است.

ایالات متحده تامین کننده تجهیزات و شریک پیشرو برای صنعت نفت و گاز قطر است و شرکت های آمریکایی نقش مهمی در توسعه نفت ایفا کرده اند. و بخش گاز علاوه بر انرژی، شرکت‌های آمریکایی در فروش صادراتی به بخش‌های دفاعی، هوانوردی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، مراقبت‌های بهداشتی، غذا، و مهندسی/ساخت و ساز قطر نیز عملکرد خوبی داشتند. 

واردات آمریکا از قطر شامل گاز طبیعی مایع، آلومینیوم، کود و گوگرد است. ایالات متحده و قطر یک توافقنامه چارچوب تجاری و سرمایه گذاری امضا کردند و در گفتگوهای استراتژیک دوجانبه سالانه شرکت کردند.

 قطر از برنامه ای برای سرمایه گذاری ۴۵ میلیارد دلاری در ایالات متحده، علاوه بر میلیاردها دلار قراردادهای نظامی و هوانوردی، انرژی و ICT خبر داد.

نقش قطر در خاورمیانه

مقامات قطری در سال های اخیر خود را به عنوان میانجی و گفتگو در تعدادی از درگیری های منطقه ای معرفی کرده اند. استقرار هواپیماهای نظامی قطر برای حمایت از عملیات‌های ناتو در لیبی و عملیات‌های تحت رهبری ایالات متحده علیه دولت اسلامی(داعش) در سوریه، حاکی از یک قاطعیت جدید است، همانطور که قطر از عناصر مسلح مخالف دولت سوریه نیز حمایت می نمود. 

برخی از مواضع قطر مورد توجه آمریکا قرار گرفته و خشم همسایگان عرب حاشیه خلیج فارس را برانگیخته است، از جمله تمایل رهبران قطر برای تعامل با ایران، حزب الله، حماس، اخوان المسلمین، و طالبان و اتهامات حمایت قطر از افراط گرایان در سوریه. هنوز مشخص نیست که آیا سیاست های فعال و گاه آزاردهنده قطر، همچنان با حمایت واشینگتن ادامه پیدا کند؛ با این حال تا به امروز، دولت آمریکا به همکاری نظامی و همراهی سیاسی با رهبران جاه طلب این کشور ثروتمند و دارای موقعیت استراتژیک متعهد بوده اند.

انتهای پیام