سیاست شرق _ سفر یکروزه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، به دو کشور عربستان سعودی و امارات عربی متحده، در روز چهارشنبه، ۱۵ آذر، ، بیانگر نشانه ای از وجود تحولات جدیدی است، که شاید بی ارتباط با سفر روز پنجشنبه، سید ابراهیم رئیسی، رییس جمهور اسلامی ایران به مسکو، نباشد.

پس از دیدار وزرای خارجه ایران و عربستان، با میانجیگری چین در پکن و شروع تحولات جدید در روابط دو کشور، گفتگو ها و دیدارهای دوجانبه وزرای خارجه (امیرعبداللهیان و بن فرحان)، که نشانه های جدی از سرعت بهبود روابط آنها استنباط می شد؛ و حتی دعوت متقابل رییس جمهور ایران و پادشاه عربستان، برای سفر به کشورهای یکدیگر، انتظار می رفت روابط تهران و ریاض، با وجود اخلاف نظر های مختلف، سرعت بیشتری یابد، اما عملیات طوفان الاقصی در فلسطین اشغالی، موجب کاهش محسوس، روند نزدیکی بیش از پیش آنها شد.

حمایت جمهوری اسلامی ایران از مبارزان فلسطینی و تلاش جهت یکپارچگی در واکنش کشورهای اسلامی نسبت به تجاوز و حملات مرگبار اسراییل علیه غیرنظامیان در نوار غزه، با واکنش تعدیل کننده ریاض و برخی دیگر از کشورهای همپیمان آمریکا در منطقه مواجه شد، که علی رغم فشار افکار عمومی ملت های مسلمان منطقه، فقط به انتقادات لفظی پایتخت های عربی از اقدامات تل آویو منجر شد.

این در حالی بود که، سفر وزیرخارجه آمریکا به منطقه و تقویت و حضور ناوگان دریایی و نیروهای نظامی آمریکا در مدیترانه و خلیج فارس، در حمایت از اقدامات جنگی اسراییل علیه حماس، پیام دیگری به کشورهای منطقه بود، که در اتخاذ هرگونه سیاست تهاجمی علیه اسراییل، محتاط باشند.

نشست وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی و متعاقب آن، نشست سران نیز، نتوانست تغییری در سیاست تهاجمی اسراییل در نوار غزه و یا یکپارچگی اقدامات کشورهای مسلمان منطقه شود؛ جنانچه حملات تل آویو به نوار غزه، با شدت بیشتری ادامه یافت، تا آنجا که، دایره نفوذ ارتش اسراییل به جنوب غزه نیز گسترش یافت و شمار کشته شدگان فلسطینی به بیش از ۱۶ هزار نفر و مجروحان و مفقودان را به بیش از چهل هزار نفر افزایش یافت.

با این حال، تفاوت رویکرد ایران و عربستان در مواجهه با بحران ایجاد شده در نوار غزه، مسئله ای است که، نتنها در اظهارات مقامات سیاسی دو کشور کاملا مشهود، بلکه به محلی برای ممانعت از ادامه روند نزدیکی دو کشور نیز بدل شده است، چنانکه، علیرغم سفر سیدابراهیم رئیسی به عربستان، جهت حضور در نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی، دیداری بین ایشان و پادشاه عربستان صورت نگرفت، مسئله ای که می توانست، انجام شود.

در حالی که عربستان، رهبری کشورهای مخالف رویکرد نظامی حماس را در مسئله فلسطین در دست دارد و از حکومت خودگردان فلسطین در کرانه باختری حمایت می کند، تلاش نمود، که از عملیات طوفان الاقصی، فقط در جهت تقویت طرح صلح خود( طرح دو کشوری در سرزمین های اشغالی)، بهره جویی نماید، مسئله ای که با پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران، در خصوص رفراندوم در فلسطین اشغالی، متفاوت و به نوعی در جهت به رسمیت شناختن اسراییل نیز، قرار دارد.

با این حال، رویکرد های متفاوت تهران و ریاض نسبت تحولات در نوار غزه و نحوه مواجهه (نرم یا سخت) با رویکرد تل آویو نسبت به این مسئله، می تواند بیانگر اختلافات جدی بین دو کشور باشد، که روند نزدیکی پیش بینی شده ایران و عربستان را، دچار اخلال جدی نموده است و متحد نزدیک آمریکا در منطقه ( عربستان) و مخالف سیاست های منطقه ای واشنگتن در منطقه( ایران) را، در نزدیکی بیشتر، دچار تردید و حتی اتخاذ سیاست های دیگری نماید.

چنین روندی، می تواند اوضاع منطقه خاورمیانه را، دچار تشنج بیشتر و امیدهای حاصل از نزدیکی و تنش زدایی بین ریاض و تهران را، کمرنگ تر نماید. مسئله ای که می تواند، خاورمیانه را در سلسله اقدامات تنش آفرینی، از سوی هر دو کشور قرار داده و تل آویو را در رسیدن به اهداف خود در منطقه و فلسطین اشغالی، موفق تر نماید.

با این حال، به نظر می رسد، سیاست همراهی مسکو در بحران غزه با سیاست های ایران و در محکومیت اقدامات تل آویو، در کنار همراهی عربستان و روسیه در تعدیل بازار نفت و سایر همکاری های دیگر خود، زمینه ساز « بازی مسکو» در تحولات مربوط به روابط تهران و ریاض شده باشد، تا در مسیر ادامه سیاست چین( دیگر شریک روسیه در این رابطه)، برای تنش زدایی بین دو قدرت و رقیب منطقه ای، که برای مسکو و پکن، از اهمیت خاصی نیز برخوردارند، باشد.

لذا، رفع بن بست در تنش زدایی بیشتر بین ایران و عربستان سعودی، می تواند از جمله اهداف سفر یکروزه ولادیمیر پوتین به ریاض باشد، تا در صورت توافقات چند جانبه ، زمینه ساز دیدار ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی و سید ابراهیم رئیسی، رییس جمهور ایران را فراهم نماید؛ زیرا ولادیمیر پوتین، بلافاصله بعد از بازگشت از سفر یک روزه خود به عربستان و امارات متحده عربی، در کاخ کرملین میزبان سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران خواهد بود، دیداری که شامل گفتگوهای مختلفی در خصوص روابط دوجانبه و منطقه ای، خواهد بود.

بدون تردید، غرب و متحدین منطقه ای خود نیز، بی میل نیستند، که از روابط نزدیک مسکو با تهران، برای اثرگذاری بر سیاست های منطقه ای ایران نسبت به تحولات منطقه و بویژه فلسطین و یمن، استفاده نمایند، مخصوصا اینکه، مسکو نیز، با توجه به روابط شخصی ولادیمیر پوتین و بنیامین نتانیاهو، در بحران غزه می تواند اثرگذار باشد.

همکاری های دفاعی ایران و روسیه، می تواند از دیگر مباحث مورد گفتگو بین مسکو و ریاض باشد، که پوتین در صدد، اطمینان بخشی به عربستان سعودی در این رابطه خواهد بود، تا همچنان روابط مسکو _ ریاض را، حفظ نماید.

انتهای پیام