سیاست شرق _ سال ۲۰۰۱، جیم اونیل (یک اقتصاددان گلدمن ساکس)، نام BRIC را ابداع کرد که مشخصه چهار اقتصاد با رشد سریع و نوظهور روسیه، چین، هند، برزیل بود، که مزیت نسبی اصلی این کشورها، هزینه کم نیروی کار، جمعیت مطلوب و منابع طبیعی فراوان در زمان رونق اقتصادی جهان است.

اونی مدعی شد که اقتصاد جهانی تا سال ۲۰۵۰ تحت سلطه چهار اقتصاد BRIC خواهد بود. دلیل اصلی چنین ادعایی این بود که چین، هند، برزیل، روسیه و آفریقای جنوبی در زمره سریع‌ترین اقتصادهای بازارهای در حال رشد و نوظهور قرار گرفته بودند.

وی گفته بود، گروه تحت نام «بریک»، پتانسیل تشکیل یک بلوک اقتصادی قدرتمند را دارد، اما در شرایط بین المللی دهه اول هزاره سوم، که تنش بین قدرت های جهانی گسترش نیافته بود و جهان در شوک حوادث ۱۱ سپتامبر ۲٠٠۱ و مبارزه با تروریسم قرار داشت، تصور یک اتحادیه سیاسی در کنار اقتصادی را، ننموده بود.

اونی حتی گفت که، این کشورها، سریعتر از گروه هفت متشکل از هفت اقتصاد پیشرفته جهانی از جمله کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، انگلستان، آمریکا و ژاپن رشد کنند.

بعداً در سال ۲۰۰۳، روپا پوروشوتامان و دومینیک ویلسون (همکاران اونیل در گلدمن ساکس) گزارشی به نام «رویاپردازی با BRICs: مسیر ۲۰۵۰» ارائه کردند. هر دو آنها ادعا کردند که تا سال ۲۰۵۰، BRIC برجسته تر از G7 خواهد شد و ظاهر اقتصادهای جهان را در چهار دهه تغییر خواهد داد.

تولد بریک در ۲٠٠۶

اما این روسیه بود که گروه بریک (BRIC) را پیشنهاد کرد. در ۲۰ سپتامبر ۲۰۰۶، اولین نشست وزیران بریک برگزار شد. این نشست توسط ولادیمیر پوتین رئیس جمهور وقت روسیه در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک پیشنهاد شد. وزرای خارجه روسیه، چین و برزیل و وزیر دفاع هند در این نشست شرکت داشتند. همه آنها علاقه مند به گسترش همکاری های چندجانبه خود بودند.

به ابتکار روسیه، در ۱۶ می ۲۰۰۸، آنها میزبان نشست وزرای خارجه «بریک» در یکاترینبورگ روسیه بودند. آنها پس از این نشست، بیانیه مشترکی درباره مواضع مشترک در مورد توسعه جهانی موضوعی صادر کردند.

در ۹ جولای ۲۰۰۸،«بریک» گام حیاتی دیگری برداشت. دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور وقت روسیه، دیداری را با لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور وقت برزیل، مانموهان سینگ، نخست‌وزیر هند و هو جین‌تائو، رئیس‌جمهور چین در جریان اجلاس سران گروه ۸ در تویاکو (هوکایدو، ژاپن) آغاز کرد.

روسیه میزبان اولین نشست BRIC در ۱۶ ژوئن ۲۰۰۹ در یکاترینبورگ بود. در آنجا، بیانیه مشترکی توسط رهبران BRIC صادر شد که اهداف این گروه را مشخص می کرد. این سازمان متعهد شد که همکاری و گفت‌وگو بین کشورهای «بریک» را به شیوه‌ای شفاف، باز، پیشگیرانه و تدریجی ارتقا دهد.

در بیانیه مشترک آمده بود که همکاری میان کشورهای عضو این بلوک اقتصادی، در خدمت منافع مشترک کشورهای در حال توسعه و همچنین اقتصادهای بازار در حال ظهور است. علاوه بر مزایای اقتصادی، در این بیانیه آمده است که همکاری و گفت‌وگو میان کشورهای بریک، به ساخت جهانی با هماهنگی، صلح و رفاه مشترک کمک خواهد کرد. سند مربوطه شرح مفصلی از چگونگی مقابله با بحران مالی و اقتصادی جهانی ارائه می دهد.

بعداً در سال ۲۰۱۰، آفریقای جنوبی به BRIC اضافه شد و نام این گروه به بریکس (BRICS) تغییر کرد.

این گروه اقتصادی از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ بر سر مسائل اقتصادی و مالی از جمله اصلاحات بانک جهانی و صندوق بین المللی پول توافق کردند. آنها موافقت کردند که اقداماتی را برای بسیج منابع کافی انجام دهند تا صندوق بین المللی پول بتواند پتانسیل خود را برای مبارزه با انواع بحران تقویت کند. آنها همچنین مکانیسم همکاری بین بانکی BRICS را ایجاد کردند که تسهیلات اعتباری به ارز محلی و اتحاد تبادلات BRICS را فراهم می کند.

کشورهای BRICS منبعی برای توسعه خارجی برای شرکت ها و بازدهی قوی برای سرمایه گذاران نهادی ارائه کردند. آنها همچنین بر برخی مسائل منطقه ای از جمله مشکلات مربوط به لیبی، سوریه، افغانستان و ایران (برنامه هسته ای بومی آن) تمرکز کردند.

 BRICS همچنین با یکدیگر در حل و فصل:

• درگیری ها
• اصلاح صندوق بین المللی پول
• مبارزه با قاچاق مواد مخدر
• نیاز، استفاده و توسعه فناوری در اطلاعات و ارتباطات

کشورهای بریکس نیز به دنبال ایجاد شرایط مطلوب برای تجارت بدون مانع بودند.

روابط شرکای بریکس بر اساس منشور سازمان ملل متحد ایجاد می شود. آنها از اصول شناخته شده و همچنین هنجارهای حقوق بین الملل پیروی می کنند. تمامی کشورهای عضو در اجلاس سال ۲۰۱۱ خود با اصول زیر موافقت کردند.
آن اصول عبارت بودند از:

• همبستگی
• باز بودن
• پراگماتیسم
• بی طرفی (در مورد اشخاص ثالث)
• ماهیت غیر بلوکی

هم مراکز تحقیقاتی و هم سازمان‌های تجاری کشورهای بلوک، بر اساس برنامه‌هایی که از سال ۲۰۱۰ در اجلاس‌های سالانه تصویب شده‌اند، در قالب تعیین‌شده، توسط BRICS همکاری می‌کنند.

در سال ۲۰۱۳، بریکس حدود ۲۷ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را از نظر قدرت خرید به خود اختصاص داد. جمعیت این پنج کشور ۳.۲۴ میلیارد نفر است که حدود ۴۲ درصد از کل جمعیت جهان و ۲۶ تریلیون دلار (GDP) تولید ناخالص داخلی را دارشتند. کشورهای عضو بلوک بریکس ۲۶ درصد از کل مساحت زمین را پوشش می دادند.

در سال ۲۰۱۴، بانک توسعه بریکس – که بعدها “بانک توسعه جدید” نامیده شد – تاسیس شد تا مسئولیت اصلی پروژه های توسعه و زیرساخت ها در این ۵ کشور را بر عهده بگیرد. به عنوان موازنه ای در برابر صندوق بین المللی پول و بانک جهانی که تاکنون تحت تسلط کشورهای صنعتی و عمدتا غربی بوده اند، محسوب می شود. اگرچه حق رای در بانک به طور مساوی بین کشورها تقسیم شده است، اما سپرده ها اینطور نیست. چین با بیش از ۴۰ میلیارد دلار بزرگترین سپرده گذار است. هند، با جمعیت قابل مقایسه، تنها ۱۸ میلیارد دلار کمک کرده است. علاوه بر عملیات، یک صندوق اضطراری ۱۰۰ میلیارد دلاری برای جبران مشکلات اقتصادی در کشورهای بریکس وجود دارد.

این در حالی است که بنگلادش، مصر، امارات متحده عربی و اروگوئه نیز سهامداران این بانک هستند. با این حال، نام BRICS تنها به ۵ کشور مؤسس اشاره دارد.

اگر ۶ کشور دعوت شده، به گروه بریکس بپیوندید، جمعیت کشورهای این گروه به ۳.۶ میلیارد نفر(۴۵ درصد جهان) و مساحت این کشورها به بیش از ۴۸ میلیون کیلومتر مربع(۳۱ درصد خشکی ها) خواهد رسید.

رقابت و تنش

با این حال، گروه بریکس با تشدید رقابت و تنش خارجی بین چین _ ایالات متحده و روسیه _ ایالات متحده، به سوی یک بلوک سیاسی نیز متمایل شده است. مسئله ای که در نشست ژوهانسبورگ، زمینه پذیرش و دعوت از ۶ کشور ایران، مصر، آرژانتین، اتیوپی، عربستان سعودی و امارات متحده عربی را مهیا نمود، تا سریع تر از گذشته، این بلوک مهم را، به یک عامل موثر بین المللی مبدل نماید.

مزایای پیوستن ایران به بریکس چیست؟

یکی از مهمترین مزایای پیوستن به این مجمع، بخصوص برای ایران که مشمول تحریم‌های مختلف از سوی آمریکا و برخی کشورهای غربی است، بانک کشورهای بریکس است که «بانک توسعه نوین» نام دارد. این بانک، که یک بانک توسعه چندملیتی توصیف شده، سامانه اعلام پرداختی دارد برای کشورهای عضو که بدیلی است برای سوئیفت، سامانه مالی ارتباطات بین‌بانکی جهانی، که اکنون ایران از دسترسی به آن محروم شده‌ است.

حضور کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده و مصر در این بلوک، این امیدواری را ایجاد می کند که، روابط این کشورها و ایران، توسعه بیشتری پیدا کند.

یکی دیگر از اهداف بریکس انفصال از دلار بعنوان ارز معیار تجارت بین‌المللی است. به گفته روسیه تشکیل صندوق «ذخیره ارزی بین‌المللی» براساس ارز کشورهای عضو در جریان است و این مهم، می تواند برای ایران حائز اهمیت بیشتری باشد.

سرمایه گذاری و همکاری های مختلف اقتصادی کشورهای عضو با یکدیگر، مسیر تجارت خارجی آنها را گسترش خواهد داد و این مسئله، می تواند برای ایران شرایط بهتری را مهیا نماید.

با این حال، آنچه که می تواند این گروه را با مسایلی مواجه سازد، اختلافات هند و چین است، که علیرغم دیدار رهبران آنها در ژوهانسبورگ و تلاش جهت کاهش تنش، می تواند به واسطه روابط نزدیک هند با غرب، در آینده این گروه اقتصادی را با مسائلی مواجه سازد.

اما برای غرب ترسناک‌تر از شش کشور جدیدی که از سوی بریکس دعوتنامه دریافت کردند، این است که ۴۰ کشور برای پیوستن به آن ابراز علاقه کرده اند.  BRICS در حال توسعه تدریجی است و درصورت تداوم چنین روندی، قطب مهم و اثرگذاری در صحنه بین المللی، خواهد شد، اگر همچون گروه ۷، به بلوکی سیاسی _ اقتصادی تبدیل شود.

انتهای پیام