سیاست شرق _ تهران و لندن، در یک قرن اخیر رابطه ای پر فراز و نشیب داشته اند؛ رابطه ای که به چهار بار قطع کامل آن انجامید، ولی دوباره از سر گرفته شد. اولین‌بار پس از انتخاب دکتر مصدق به عنوان نخست‌وزیر ایران در سال ۱۳۳۲ بود که رابطه ایران و انگلیس آنچنان تیره و تار شد که درنهایت به قطع روابط دو کشور انجامید. دیگری در سال ۱۳۵۸ و بعد از پیروزی انقلاب در ایران بود که دولت بریتانیا سفارت خود را در ایران تعطیل کرد. سفارت انگلیس در ایران برای سومین بار پس از فتوای ارتداد و معدوم الدمی سلمان رشدی توسط رهبر انقلاب در سال ۱۳۷۱ تعطیل شد و چهارمین و آخرین بار نیز سفارت انگلیس در ایران سال ۱۳۹۰ در پی حمله ای افراد خودسر که خود را دانشجو می خواندند سفارت انگلیس در ایران بسته شد، دیپلمات های ایران در سفارت تهران در لندن اخراج و سفارت ایران نیز در انگلیس بسته شد تا بار دیگر آسمان روابط ایران و بریتانیا ابری شود.

حمله به سفارت انگلیس

هشتم آذر سال ۱۳۹۰ بود که عده‌ای که با عناوین مختلفی از آنها یاد شد، به سفارت انگلیس حمله کرده و ضمن پایین کشیدن پرچم این کشور، وسائل سفارت را تخریب کردند. همزمان با این حمله، به باغ سفارت انگلیسی در محله قلهک تهران نیز حمله شد و شش تن از کارمندان سفارت گروگان گرفته شدند. گروگان‌ها البته بعد از چند ساعت با حضور پلیس دیپلماتیک در محل آزاد شدند.

اما گاردین این حمله را اینگونه روایت کرد:«ده ها معترض ایرانی به زور وارد سفارت انگلیس در تهران شدند و پرچم اتحادیه را پاره کردند و اسناد را از پنجره ها پرتاب کردند. آنها همچنین تصویر ملکه را پایین کشیدند و یک خودروی سفارت و همچنین پرچم های ایالات متحده، اسرائیل و بریتانیا را سوزاندند.»

اما سخن حمله کنندگان که گفته شد دانشجویان هستند، چه بود؟ معترضین می گفتند که «احتمال دست داشتن دولت انگلیس در ترور شهید دکتر مجید شهریاری» وجود دارد. همچنین آن‌ها از اقدام مجلس در کاهش روابط با دولت انگلیس حمایت کرده بودند.

دو روز قبل از آن یعنی یکشنبه ۶ آذرماه، مجلس مصوبه کاهش روابط بین ایران و بریتانیا به سطح کاردار تصویب کرده بود. روز بعد نیز شورای نگهبان مصوبه مجلس را تایید کرد.

مصوبه مجلس چه بود؟

روز جمعه ۴ آذرماه جورج آزبورن، وزیر دارایی بریتانیا، از اعمال تحریم‌های مالی تازه علیه ایران خبر داده بود و این سرآغاز اقدام کسانی شد که ضمن داشتن حمایت از سوی برخی نهادها از جمله مجلس و بسیج دانشجویی، اقدام به حمله به سفارت انگلیس کردند.

با این حال، ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه وقت بریتانیا، با وجود ابراز تاسف تهران از حمله عده ای به سفارت ، گفت که او دولت ایران را مسئول کوتاهی در حفاظت از سفارت می داند.

وزارت امور خارجه به اتباع بریتانیایی مقیم ایران توصیه کرد که پس از حملات در خانه بمانند.

وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد که از این رویدادها متاسف است و به امنیت دیپلمات‌ها در خاک خود متعهد است، اما هیگ گفت که این یک شکست بسیار جدی از سوی دولت ایران است.

پس از حمله به سفارت انگلیس، لندن روابط خود با تهران را به صورت یک‌جانبه قطع، کادر دیپلماتیک خود را به‌طور کامل از ایران خارج کرد و به کارکنان سفارت ایران و دیپلمات‌های ایرانی مهلتی ۴۸ساعته برای ترک خاک انگلیس داد.

عذرخواهی رسمی وزارت خارجه جمهوری‌اسلامی ایران هم تاثیری بر عزم «لندن» در قطع رابطه با «تهران» ایجاد نکرد. دوازدهم آذر دیپلمات‌های ایرانی که از انگلیس اخراج شده بودند، به ایران وارد شدند و روابط رسمی ایران و انگلیس برای چهارمین بار طی ۶۰ سال گذشته قطع شد.(بیشتر بخوانید)

خبرگزاری فارس گفت که شش کارمند سفارت بریتانیا پس از گروگان گرفتن توسط معترضان که آن را «دانشجویان خودجوش» توصیف کردند، توسط پلیس آزاد شدند.

در مداخله پلیس، گفته می شود که تعدادی از معترضان و افسران پلیس زخمی شده اند. پلیس برای متفرق کردن معترضان از گاز اشک آور استفاده کرد و برخی از آنها نیز در باغ قلهک دستگیر شدند.

وحید شاکری، سردبیر وقت سایت شبکه ایران، در این خصوص می گوید: جریان حمله به سفارت انگلستان ماجرایی است که در آن دو گروه مشارکت داشته و یک مرکز آن‌ها را هدایت کرد. این عملیات توسط دستگاه امنیتی انگلستان و با هدف برهم زدن توافق دولت وقت و اتحادیه اروپا طراحی شد و توسط عناصر نفوذی آن‌ها در حاکمیت به اجرا گذاشته شد. اما پیاده نظام این داستان عناصر فریب خورده‌ای بودند که تصور می‌کردند با استعمار پیر در حال مبارزه هستند.

وی همچنین گفت: عده‌ای از فریب خوردگان این ماجرا که از تحت فشار قرار گرفتن افکار عمومی ناراحت و عصبانی بودند تلاش کردند تا با درست کردن شریک جرم راه فراری برای خود پیدا کنند در حالی که نوع دخالت مسئولین مجلس وقت و کسانی که اقدام به سازماندهی و فریب تشکل‌های دانشجویی را داده بودند مشخص و مبرهن است.

(بیشتر بخوانید)

رامین مهانپرست، سخنگوی وزارت امورخارجه، با بیان اینکه احساسم این بود که برخی از جریانات تند از حوادث سفارت انگلیس حمایت می کنند و از این ماجرا نفع می‌برند. به همین دلیل یک بیانیه تنظیم کردیم و در آن اشاره کردیم که جمهوری اسلامی ایران و وزارت خارجه به اصول دیپلماتیک پایبند است و حفظ جان دیپلمات‌های خارجی و اماکن دیپلماتیک نیز بر عهده‌ی ما است. من چون حدس می‌زدم که ممکن است این بیانیه با تاخیر منتشر شود از همکارانم در اداره کل مطبوعات خواستم که این بیانیه را برای تمام خبرگزاری‌‎های خارجی فکس کنند و در تمام طول دوران سخنگویی من برای یک بار این اتفاق افتاد.

مصداق این سخنان مهمانپرست هم حضور حمید رسایی از نمایندگان عضو جبهه پایداری در مقابل سفارت در زمان حمله بود. او در سخنرانی در جمع تجمع‌کنندگان مقابل سفارت گفته بود: «اگر انگلیسی‌ها بخواهند بیش از این زبان‌درازی و در امور داخلی کشور ما دخالت کنند، مسئولان جمهوری اسلامی واقعا نمی‌توانند جلوی خشم انقلابی ملت را که ۳۲ سال است آمریکایی‌ها در آن می‌سوزند، بگیرند».

علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی و وزیر خارجه نیز که در زمان حمله به سفارت انگلیس در عربستان حضور داشت در خاطره ای درباره اشغال این سفارتخانه عنوان می کند «در آن زمان برای شرکت در جلسه‌ای در جده بودم زمانی که در جلسه حضور داشتم یکدفعه به صورت تلفنی به من اطلاع دادند که چرا نشسته‌ای؟ سفارت انگلیس در تهران را گرفته‌اند. همانجا به صورت تلفنی با ویلیام هیگ صحبت کردم و تلاش کردم قضیه را جمع کنم.». صالحی گفت: «وقتی می‌آیید سفارت انگلیس را می‌گیرید، نباید انتظار داشته باشید که کشورهای اروپایی برای شما نقل و نبات پخش کنند.»

بهبود روابط ایران و انگلیس

پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ۲۴ خرداد ۹۲، که با وعده تنش زدایی و بهبود روابط با کشورهای همسایه، اروپایی و آمریکایی و حل پرونده هسته‌ای تهران همراه بود، شاهد چرخش کلید تدبیر در قفل سفارت خانه های تعطیل شده در تهران و رقم خورد اولین ها در عرصه سیاست خارجی بودیم.

تلاش ها برای احیای روابط تهران و لندن آغاز شد و در نخستین گام، این نخست‌وزیر انگلیس بود که در نامه‌ای به رییس جمهور ایران پس از مراسم تحلیف ابراز امیدواری کرد که انتخاب وی فرصت جدیدی برای بهبود روابط میان لندن و تهران باشد؛ کامرون همچنین در حاشیه اجلاس گروه ۸ در شمال ایرلند به خبرنگاران گفت که انگلیس کاملا آماده است تا به نشانه‌های تغییر رویکرد در ایران پاسخ دهد.

وی افزود: من همواره باور داشته‌ام که بهترین رویکرد در مورد ایران، تعامل است و اینکه به ایرانیان نشان داده شود، راهی متفاوت پیش روی آنهاست.

ویلیام هیگ، وزیر خارجه انگلیس نیز در تماس‌ تلفنی با علی اکبر صالحی، وزیر خارجه وقت کشورمان‌ – که تا زمان رای اعتماد به ظریف در وزارتخارجه حضور داشت- گفت که انگلیس آماده بهبود روابط با ایران بر مبنایی «گام به گام» است و تمایل دارد تا با وزیر خارجه ایران دیدار کند.

جک استراو، وزیر خارجه اسبق انگلیس و نماینده مجلس عوام و عضو گروه پارلمانی دوستی ایران و انگلیس که بارها به تعریف و تمجید از حسن روحانی پرداخته بود، از دیگر افرادی بود که پس از روی کار آمدن دولت روحانی دست دوستی به سمت دولت جدید ایران دراز کرد.

شهریور ۹۲ وزرای خارجه ایران و انگلیس در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد دیدار و گفت وگو کردند، دیدار و مذاکراتی در جهت رایزنی برای بهبود روابط دو کشور و همچنین پیشبرد مذاکرات هسته ای ایران و گروه ۱+۵ که در آن زمان قرار بود نخستین گام ها برای آغاز دور جدیدی از مذاکرات برداشته شود.

مهر ۹۳ اما دیداری تاریخی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد برگزار شد و برای نخستین بار عالی رتبه ترین مقامات اجرایی ایران و انگلیس بایکدیگر دیدار کردند. دیوید کامرون و حسن روحانی با یکدیگر به بحث و گفت وگو نشستند تا پازل تدبیر و امید یکی پس از دیگری در عرصه سیاست خارجی کامل شود.

در نهایت تابستان ۹۴، فیلیپ هاموند، وزیر خارجه انگلیس در راس هیئتی بلندپایه وارد تهران شد و نخستین کاری که انجام داد، رفتن به سفارت انگلیس در خیابان فردوسی و باز کردن قفل در سفارت بود؛ بار دیگر روابط ایران و انگلیس که دست خوش تحولات بسیاری شده بود، از سر گرفته شد تا دو کشور صفحه جدیدی را در روابط فی ما بین تجربه کنند، روابطی که با توافق هسته ۲٠۱۵، به گرمی آن افزوده شد.

تنش های جدید در روابط ایران _انگلیس

با خروج یکجانبه آمریکا از توافق بین المللی ایران با قدرت های جهانی در ۲۰۱۸، روابط ایران با انگلیس نیز، به تدریج به سردی گرایید. با شکست دونالد ترامپ و روی کار آمدن جو بایدن در ۲۰۲۰، امیدها برای احیای برجام بیشتر شد، ولی مذاکرات هسته ای با کشمکش های مختلفی همراه شد و تا کنون به سرانجامی نرسید.

مرگ مهسا امینی و ناآرامی های پس از آن در ایران، موجب واکنش های مختلفی از سوی کشورهای غربی علیه جمهوری اسلامی گردید. تحریم های مختلف و همسویی بیشتر انگلیس و آلمان در این رابطه با آمریکا، موجب بروز تنش های بیشتر بین تهران و لندن گردید.

شعارنویسی روی دیوار سفارت انگلیس

با گذشت ۱۱ سال از حمله به سفارت انگلیس، که با عذرخواهی و پرداخت غرامت به این کشور همراه شد، شب ۲۴ آذر ماه جاری بود که افرادی اقدام به شعارنویسی روی دیوار سفارت انگلیس در تهران کردند. اقدامی که موجب شد تا سفیر انگلیس به همراه کارکنان ۱۲ سفارتخانه دیگر و همچنین رهگذران، اقدام به رنگ آمیزی دیوارها کنند. این اقدام سفیر انگلیس با انتشار عکس هایی از خود و دیگران در محو کردن شعارها در توئیتر همراه بود.

با این حال، شب ۲۵ آذرماه نیز، مجددا روی دیوارهای سفارت انگلیس شعارنویسی شد. اما بنظر میرسد اراده ای برای جلوگیری از این شعار نویسی ها وجود ندارد!

پس از حواشی پاک کردن شعارها بر روی دیوار سفارت انگلیس توسط سفیر این کشور، نصب بنرهای عجیب شهرداری تهران اطراف سفارت انگلیس، موضوع دیگری بود که حاکی از خودجوش بودن چنین مسائلی نیست و می تواند منجر به پیش آمدن مسائل جدیدی، در این رابطه شود.

حضور هیات اعزامی آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران و امیدهای جدید، جهت شروع مذاکرات هسته ای ایران و قدرت های جهانی، موضوع مهمی است که می تواند با اقدامات احتمالی عده ای، دچار مسائل جدیدی شود. مسائلی که می تواند، دستگاه دیپلماسی کشور را در ادامه هرگونه راهکار جدید، دچار مشکل نماید.

انتهای پیام